Cope
Topa’ Nunzia Tom Genna
Sya
Gin Hau Pum
(Sya Gin Hau
Pum a kiseh thului (Article) hong
gelhpen hi)
Thupatna
Pasian in mihingte a
mangthang dingin hong deih lo ahih manin Amah mah in mite hong zonna Piancil sung, Eden huan sung pan i mukhia thei hi. Tua hi-in Lai Siangtho lui
sungah a mangthang ding mihingte Amah mah in a zon hun, Kamsangte zangh in a
zon hun zong om hi. Lai Siangtho thak hun ciangin a Tapa Jesuh hong zangh hi.
Zomite lakah 1910 kum ciangin a mangthang ding
Zomite a zong dingin Cope topate nupa hong zangh hi. Tua Cope topa i
cihcih pen Pasian zatzia leh Zomite hamphat zia, Pasian in eite adingin a tuam
vilvel a hong puak ahihna tawmcik a nuai
a thulunote tungtawn in ih ensuk ding
hi.
1. Cope
Topa Pianna
Pasian
thu, Zolai leh Zomite thangthu a kigen simin Cope topa thu kihel lo-in thuguipi cing thei mahmah lo hi. Banghang
hiam cih leh Khamtung gam ah Pasian thu gen dingin 1899-1966 kikal sung America
gam pen a hong pai innkuan sagih pha hi. Tuate in Carson, East, Cope, Woodin, Strait, Nelson
leh Johnson-te innkuan hi-in tua innkuante sung panin 5-te in Haka phualpi pan
nasem uh aa, Cope leh Nelson-te innkuan in ahih lehTedim phualpi pan hong sem
uhhi. Rev. Dr. J.H Cope pen America
gam Pennsylvania State,
Philadelphia khuapi, Germantown veng ah teng uhhi. A pa Joseph leh
a nu Elizabeth Danford Cope sung panin November 21, 1882 ni-in suak hi. A nu pen India,
Assam
gam, Gawhati khua thuhilh mangpa’ tanu ahi hi.
Kum 11 a phak ciangin Germantown Second Baptist Pawlpi sungah a min pia
in tawpidaw suak hi. A nu leh a pa in
zong sangsia semtek uh in tua khua mahah Nipi sang (Sunday school) sia sem uhhi. A ma minpi in Joseph Herbert Cope hi.
Pasian thu khuavaak hong puakpa, Zolai hong phuatsakpa, Lai Siangtho hong
teisakpa, Labu hong teisakpa, Sangukpipa leh Zomite nuntak khuasak zia hong
lamsangpa, Mi thum nasep a sem, a gim theilo tawh a kibang ngilhmawh
Sangmangpa ahi hi.
2.
Pasian thu (Khuavak ) Hong Puakpa Hi.
Cope
topa pen Zogam hong paima, 1900 kum ciangin North East High School panin tan
sawm hong ongkhia hi. B.Sc degree a ngah khit ciang in kum khat sung Utah gam Morman mite kiangah
missionary sem hi. University a kah hun lai a kipanin khamangthang a vei khinsa
hi aa, gammial nasep kum khat a sep khit ciangin Lai Siangtho sang hong kah hi.
1908 kum in B.D degree ngah hi. 1908 kum mahin Northern Baptist kikhoppi Oklahoma khua ah tung
aa, amah zong pawisim in pai hi. Gamdang thuhilh ding a puakpawl (Baptist
Mission Society)te President pa Dr. Haggard in J.H. Cope kiang ah “Kawlgam
khantung (Chin Hills) ah na pai ding hi” a ci hi. Cope in Chin Hills kicihna mun za ngei nailo ahih manin, “ Koi mun hi peuhmah hiam? Gamlim sungah na zong dih in,” ci-in a lawmnu sikkhau sat hi. A
lawmnu in zong “ka punote khat in Gamtawh kisai laibu (Gezetter) nei in tua
sung hong en ning, tuakhit ciangin
sikkhau hong sat ning” ci hi. Tua
laibu a et ciangin “Kawlgam nitumnalam,
gam mong khat, kuamah a ukzawhnai loh (Unadministrated) gam khat kici hi”
ci- in a zing ciang sikkhau thuk kik hi. J.H. Cope leh a lawmnu Elizabeth
Caldwell 1908 kum September kha ni 3 ni in hong kiteng uhhi. Zogam khuavak puak dingin September kha 30
ni-in Boston
khua pan tembaw tuangin hong dingkhia pah uhhi.
Cope topa Kawlgam hong paiding ciangin a
pawlpi (First Baptist
Church, German
Town, Philadelphia)-te kam vaikhakna hong nei
hi. Tua a vaikhak kammal pen “Tu-in kei Pasian thu a za nailo Kawlgam saklam Zomite lakah khuavak
puak dingin va pai ding hi’ng, Cidam
in kong ciahkik ngeingei leh ka min hong khel un” ci hi. Missionary sem
dingin hong kuankhia pah a December 21, 1908 ni-in Haka khua hong tung hi. Carson topa pen April kha sungin na si khin ahih manin Carson tonu leh Dr.
East-te tawh tawlkhat sung Haka ah
Pasian’ nasepna (Gupna thugenna)
leh Zo pausinna hong nei hi. Khamtung
gam leitaw lam, Haka phualpi ah ah Dr.Hjalmar East in hong sem in, leilu lam
Tedim ah Missionary phualthak sat dingin Cope-te innkuan hong dingkhia aa, November 1, 1910 ni-in Tedim hong tung uhhi.
Tua Tedim hong tunni pen Tedim gam adingin khuavak tanni, Nisuahni, Suahtak ni
cih ding himawk hi. Banghang hiam cih leh Pasian thu a thei nai lo, minam
picing khat hih nading a kisam ahi Lai kineilo, khuamialpi lak a om nuntak khuasak zia bangmah a thei nailo
Tedimte lakah nasep a kipat ni hipah hi. Hong tunni pan a kipan in pausinna leh
gupna thu genna nei pah ngelhngelh hi. Pasian in thupha pia in a nini in Pasian
thu-um kibehlap toto sak ahih manin 1913 kum ciangin Tedim gamah mi 91 tuiphum
hi.
3. Zolai
Hong Bawlsakpa Hi.
1885
kumin Mangkang kumpi in Kawlgam buppi a lakkhit, 1891 kum ciangin Zagam zong
hong lato zo uhhi. Gam ukna phualpi pen Haka khua ah hong phut uhhi. Surgeon
Major A.E. Newland in Haka khua ah nasem in om a Haka numei melhoih mahmah
khat tenpih hi. Haka pau hong sinpah in
“A Practical Handbook of the languge of the Lais as Spoken by the Kakas”
cih laibu khat bawl in 1897 kum in hawmkhia hi. Mangkam leh
Hakha pau Dictionary bu masa penpen hi ci-in kiciamteh hi. Sangmang A. Carson
in “Biakna thu hilh theih nangin Lai
hilh masak ding kisam” cih thu hong mupah in Yangon A.B.M phualpite thukimna
tawh piangthaksa Kayin sia pawlkhat Zogam ah hong sam to in Zomite Kawllai
tawh laihilh hong kipan uhhi. 1900 kum
in Sia San Win in Haka khua sang naupang 7 tawh sang neu khat hong (Phuan) in sang masapen hipah hi. Rev. J.H. Cope in
lailam siam (linguists) thum hong
tonpih in Newland leh Carson-te maban hong zomto in Haka leh Matupi gam a zat ding “Lai”, Falam gam adingin “Laizo”,
leh Tedim gam a zat ding “Tedim lai” hong bawlkhia hi.Tua bang in hong hanciamna sung panin 1913 kum
ciangin Zolai Simbu khat hong bawlkhia zo hi. Khuakhal sangkhak sungin nitak
sang (night Class) in sinsak zel hi.
Ama bawlsa laigelhzia, lai ngeina (orthography) a kip nadingin hanciam tak
in kum 30 sung bang Cope topa mahmah in hong puah toto a tuni dong ih zat Zolai
ahi hi.
4. Lai
Siangtho leh Labu Zolai in Hong Teisakpa Hi.
Missionary
sep kawm leh khuan ciah hun nangawn in
tawlnga vetlo a Cope topa nasep thupi mahmah khat in laitei (Translation) nasep ahi hi. Khualzin hun,
khuan ciah hun sungin zong annek leh ihmut kikal longal in Zo Lai Siangtho leh
Labu tei ngelhngelh hi. Tua kawm mahin Sang Laibu, Khrisitan Biakna lai, Tedim
thu kizakna lai cihte tatsat lo-in bawllai tazen hi. Lai Siangtho I neihcil
pen Matthew hi a 1915 kumin Cope topa’n
hong teisak ahi hi. Tuabangin tawlnga man lo in laitei nasep hong semsem
in Thu Ciamthak (New Testament) 1932 kumin
zo hi. Piancilna leh Paikhiatna zong teikhin zo a a laidal (manuscript) in om hi ci-in kiciamteh hi.
1914 kum in dawng 20 val a pha Labu bawl in, 1918 kum in la dawng 101 a pha
labu khat teikhin hi. 1923 kum in dawng 283 a pha labu leh 1927 kum in kawng
300 a pha labu bawl hi ci-in kiciamteh hi. Zomite ading in Laibu nam 36 gelh hi
ci-in a kiciaptehna tampi om hi.
5. Zogam
Buppi Sang Ukpipa Hi
Haka
khua hong tunphet in Carson
tonu tawh sangsia sem hi. Khualzin hat in thugen a siam banah lailam kivalua ahih
manin Mangkang kumpi in 1925 kumin Khamtung gambup sang Ukpipa (Honrrary Inspector of Schools) tavuan /
za pia hi. Khasum ngah lo hi. Tua kumpite sang a zat ding laibu khempeuh
bawlsak hi. Tuabangin khamtung gambup sang ukpipa tavuan a let manin “
Sangmangpa” cih min a ngah ahi hi. Cope
topa in Pasian thugen, Lai tei/let nasepte a sepnate leh Sang laisimbu tampi
hong bawlsaknate banah in Leitung sangte khempeuh ah sangukpi a sepna hangin
Mangkang missionary-te khempeuh in zong ‘sangmangpa’ cih min ngahlawh uhhi.
6. Sum le
Paaite tawh Zong Zogam Hong Vaan Hi.
Khamtung
gambup sang ukpipa a sepna hangin Mangkang kumpi in Khualzin nading in a piak (T.A) Rs. 700/- ngah hi. Tua sung panin Tedim thu kizakna lai hawmkhia
hi. Tua bek thamlo in I gam le i lei
kepcing theih nading leh guahtui mantak in i ngah nadingin kumpi Singhalh
(Cuvuai) hong bawlsak hi. Hi cuvuai hong bawlsakna hang in Yangon
Governor-pa in pahtawina sum Rs.2000/- pia hi. Tua sumte tawh nitak sang hong
phuan in lai hilhna leh sia cialna in zanglai zensam hi. Pilna siamna leh
thagui thatang bek thamlo a sum leh a paai tawh Zomite adingin na hong sem hi.
7.
Doctor Divinity Kipia
Khamtungmite
adingin pilna siamna, sum le paai, thagui thatang tawh mipil thum nasep (Translator,
Missionary/Preacher, Educator) a sepzawhna hangin June 10, 1935 ni-in
New York, Colgate University panin Cope topa Honorary Degree of Doctor of
Divinity (D.D) kipia hi. Cope topa
Doctor a kipiak laitak in tua University a Dean-pa in hibangin gen hi. “Kuhkal
tak in nasepna leh lungkia ngei lo a hanciamna tawh khamtung mite kam nam 40
val pen nam 4 in gawmtuahsak hi. Laigelhzia ngina kip bawlsak a, Sang laisimbu
bawlsak hi. Ham namtampi tawh labu bawl a, kam nam khat tawh Lai Siangtho thak
(Tedim Lai Siangtho) letkhia hi. Pau nam tuamtuam tampi tawh Lai Siangtho thak
sung mun tampi letkhia hi.”ci-in mipite mai-ah genkhia hi.
8. A
Nuntakna Ni Hong Tumta.
1938 kum April kha pawlin
Khanglam, Kawlgam gamgi neh tengah thuhilhsia phengvak pawlkhatte hangin thu
nawngkaina tampi om ahih manin J.H.Cope leh Col. Burne-te tua thu vaan dingin
va zinkhia uhhi. Hih a khualzin hunsung uh guahzu aa, lampi haksa hi. Lampi ah
guahthuak in kawt gawp uhhi. J.H.Cope in gilsan natna leh nattun natna hong
ngah sawnsawn ahih manin sakol tung
tuangin khualgamlapi panin hong ciah hi. Hakha myone Sulkhua a tun uh ciangin
sakol tung tuangzo nawn lo aa, tua pan Rev. Sang Fen tai 50 val bang a gamla
Haka khua ah thuko dingin a paisuak vingveng hi. Haka khua panin a hithei
bangbang in siavuante tawh kithuah in va dawn kik uhhi. Cope topa gimluata ahih
manin taal in kizawng aa Haka hong tun uhhi.Hih hun in Cope topa gim mahmah ta
hi. Haka panin Tedim a om Cope tonu sikkhau sat uh aa, Cope tonu in sikkhau a
ngahphet in vuandokpa Thomson tawh a zing ciangin hong delhpah uhhi. Falam gun lei a tun ciangun J.H. Cope June 11, 1938 ni 5:00 a.m. hunin Cope topa
nuntakna nite hong tumta cihna thu lai ngah uhhi. Tua lai Cope tonu in a sim
khit phetin thuum ding, mau ding, kap ning ci lo-in“Mi thum nasep a sem a gim theilo
tawh a kibang mi khat nuntakna beita hi” a cih khit ciangin Haka a om tapidaw-te’n limtak na vui un ci –in
vaikha aa, Tedim ah nasep mabante sem dingin hong kileh kikpah vingveng hi.
Haka biakinnpi gei Rev.A.E.Carson kivuina han kiangah June 12, 1938 ni-in kivui
hi.Tua sihvuina mun ah Dr. Strait makai in tualai ah Strait in hibangin gen hi. “Pasian thuhilh sangmang khat
hihna tawh Dr. Cope in topa ading nasepna ah ama’ khangualte sangin kipia zozaw
hi. Ahih hangin hih thupen ama thu a telmahmahte bek in phawk aa, ama pumpi a
kipiakna hangin bangmah kisuangtak ngeilo-in nungta hi. Ama ngaihsutna in a
biak Pasian adingin zatkhiat ding leh ama pumpi mahmah kipumpiak ding ahi hi.
Ama lawmte leh amah a theite in amah pen a tawntung in phawk aa, mi pawlhuai
mahmah, a migi mahmah leh a lungduai mahmah khat in ciamteh uhhi. A biak Topa’
nuntakna bangin amah in thuhoih sem dingin hong kipia hi” ci hi. Hibang
in a Missionary a seppihte in zong ama nasep zawhnate lamdangsa phialmawk uhhi.
9. Cope
Topa Kivui Ni Kumpi Laan A Laizang ah Kikhai.
Cope topa sihvui ni-in
Haka khua ah Naylor mangpa in Dr.Cope zahtakna in Haka a kumpi zumte khempeuh
khaksak a kumpi laante khempeuh zong ( Half mast) laankhuam lang bekah khaisak in supna, dahna
lianpite kilangh sak hi. Pasian’ nasem khat a sih manin kumpi-in a laante a
laizang ciangah khai-in kumpi zumte kikhak a, dahna a kilat sak pen khamtung
gamah a masapen leh amah bek hiding hi.
10. Cope
tonu’ Kam Vaikhakna Hun
Cope tonu in a pasal tawh
a sep mabante a sep khit ciangin a ciah ding hong kulta hi. Tonzang a Rev. Vial
Nang vaikhak in July 18, 1938 ni-in Tedim Biakinnpi sungah hun nunungpen
mangpha khakna biak kikhop bawl khawm uhhi. Sia Vial Nang thugen dingin kithawi
a Cope tonu a ciah ding a ngaihsut
ciangin dahin lunglen huailua mahmah ahih manin a khitui tak ngelhngel thapai
in thu gen thei phalo hi. A nunung ciangin Cope tonu in thugen in a khitui
luang ngelhngelh na pi’n a thugen themcik zong hoi lo-in hihbangin gen hi. “Kei a
ciah dingin hong kisamta hi. Banghang hiam cih leh kei ka ciah kei leh Sangmang
a thak hong pai lo ding hi. Tua ahih manin a manlang theithei in ka ciah ding
kisam hi. Lungkham kei un, Topa’n hong kem ding hi” ci hi. Tonu leh pawlpi mite hun nunung
kamvaikhakna a man ciangun Cope tonu pusuak in khuangzang mual (U Suan Khan
Kham’te inn mai) ciang thu-ummite’n kha-in khut kilen in kap kawmkawm mahun
lunglen khuangaihna tampi tawh mangpha kikhak uhhi.
11. Cope
Topa Hong Zat Ni le khate
Cope topa khamtung gam hong tunzawh thum vei a khuan va ciah hi.
Khamtung gam sung a om hun sung khempeuh Kum
25 leh kha 7 (Ni 9419) sawt
hi. A khuan ciah hunteng ni 1345
sawt hi. America
gam pan hog dinkhiat a kipan a sih dong kum
29 leh kha 7 sawt hi. Tua a khuanciah hun sungin zong tawlnga hithiat
tuan lo in Lailet (Translator)
nasepte semkawm veve hi.
12. Cope
topa leh Tulai Zomite Dinmun
Cope topa hong pailo hizen
leh Zomite tulai khuahun luanzia in hong taisan in mite nungah a om
denkeei dingte ihi hi. Khua hun paizia
manlanna tawh kizui in Mipilte in min
tuamtuam na vawh uh aa, The age of Knowledge ci-in pilna hun
ci-hi. Tuabangin min a kivawh zah khat in
Zomite zong pilna kihanciam in siingdang eng lo, tanbang kim in a ki-om hita hi.
Tua
bek tham lo in leitung khantohna tawh kizui in mindang khat kivawhna omlai
aa The
age of Globalization ci-in tua hun sungah khantohna tampi om in siatna lam zong tampi mah khang hi.
Khantohna manlang mahmah in na hoih tampi a khantoh mahbang in siatnate zong tampi
khangto hi. Tuabangin siatna leh phatna tampi khangto in Leitung a kalsuan
laitak in a hoihte zuithei in siatnate i pelh theihna zong Cope topa hong vawh
khaici hang hitazen hi. Zomite in khantohna delhtum in Kiim le paam ah
siattheihna leh natna tuamtuamte in hong umcih ahihna thu kiphawk aa AIDS/HIV cihbangin a dam theilo natnate hong
laang mahmah hangin Pasian thu in hong kem hi. Nupa sung, khualzinna, a
tuamtuamte ah kikep siam
ding kihanciam in Lai Siangtho tawh kituakin I nuntakna pen I ngah khak Cope topa khaici hang ahi hi.
Khantohna tawh kizui in
mite khuaneu panin khuapi liante ah kizuan ngeingai ahih manin tuhun pen The age of Urbanization ci-in min
vawhna zong na nei uhhi. Hitakpi hi. Khuano sung sangin khuapi sungah pilna,
sumzonna, khantohna, thumuhnate omzaw ahih manin khuapi kizuan ngeingai himawk
hi. Ahi thei zah in khuapi sung zuat ding kihanciam keei hi. Khuapi sung zuatna hangin midangte tawh
pilna, neihna, khuamuhnate hong kikim theita ahih manin I hamphatna lianpi ahi
hi.
Hih leitung pen Upna
tuamtuam neite tenkhop ngeingaina leitung ahih manin mipilte in leitung min na
vawh uh aa Pluralistic World na ci
uhhi. Hilua hi. I kiim le paam ah Buddist-te, Hindu-te leh Pasian thu um lo mitampi tawh i teng
khawm ngeingai hi. Amau upnate sung pan a hoihte laksak in ei Khristian-te upna
I hawpsawn ding Cope topa hong nusiat
khaici hoih khat ahi hi. Cope topa hong puak Pasian thu in ei Khristian-te bek
lo in upna kibang lo midangte tawh zong hong kilem sak hi. Tua upna tuamtuam a
neite tawh I tenkhopna hih leitungah Cope topa hong puak Pasian thu khahsuah
lo-in ih nuntak pih ding leh tua thu manpha a san theih nading un eite tavuan
lianpi khat hita leuleu hi.
Tuate banah I.T (The age of Information & Technology)
hun ci-in thu kizakna malang
mahmah ahih manin leitung buppi nangawn khuatano khat (Global village) ciziau hi. Leimong khat a thupiang pen leimong khat
pan a pianhun mah in kiza ziau hi. Ei Zomite zong muntuam gamtuam ah
kithehthang in ih om hangin pianna Zogam sunga omkhawm mah tawh kibang lelmawk
hi. Sun le zan, ut hunhun in thu kizakna
I nei thei lel hi. Nidang in internet, email, Gtalk ci-in mite gengen I zakzak
pen tu-in eite’n nuamtak in I zangh zihziah theita hi. Tuabangin muntuam gamtuam
ah I omna panin khuano khat sunga tengkhawm bangin ih omna leh pumpi kigamlat
hangin lungsim hong gawmtuah in khuatano khat sungah tengkhawm bangin hong
gawmtuah Cope topa hizen hi.
13. Cope
Centennial Jubilee Leh Zomite.
Tedim mite bek hilo, Zogam bup adingin a nuntakna, a pilna
hong kipiakna hangin Zomite hiciang dinmun a tung thei ih hihi. “Cope topate
nupa hong pai lo hizenzen leh Zomite bangci dinmun ciang ah ih om lai zen tam?”
A beisa hunin Cope Jubilee tawh kisai Tuiphum Pawlpite in 1985 kum in Rev. J.H.
Cope Diamond Jubilee bawl uhhi.1999 kum ciangin Cope Diamond Jubilee mah kibawl
kik khin hi. Tua hi-in Cope Centennial Jubilee zong Tuiphumte bek in bawl ding
maw? Bawl zenzen lo ee, Cope topa pen Tuiphumte bek pia peuhmah loding hi
hangh. Cope topa hong puak Lungdamna thu (Pasian thu), Cope topa hong phuat sak
Zolai, Cope topa hong teisak Zolai Siangtho, Zo Labute pen Zomi buppi, Pasian
thu a sang peuhmah leh Zolai a zangh khempeuh ii pawi ahih manin Zomi buppi ii
khaam ding pawipi ahi hi. Tua Cope
Centennial Jubilee bawl nading tawh kisai in a hunte hong toi mahmah ahih manin
kum thum sung tha thak lakna ding thu bulphuh 3 kinei hi. Tuate Zomi bupin ki-apna, thungetna leh thuhilhnate
ah zangh tek le’ng ih Zogam hong cidam in Zomite khantoh nading leh Zomite
thupha ngahna hong suak taktak ding hi
cihna tawh 2008 a dingin “Pasian aw, Na nasepna adingin hong siansuah
in” (Joel 2:16-17), 2009 adingin “Pasian aw, acitak nasem dingin hong bawl in”
(Late 40:11) cih leh 2010 adingin “Pasian’ zat Minam: Pasian aw, na deihna a
tun nadingin vaang hong guan in.” (Pai.19:5-6; I Pet.2:9) cihte ahi hi. Hih
thubulphuh thumte thungetna leh ih pawlpi tek ah thuhilhnate ah zang kiim tek
le’ng ih Zo gam leh Zomite adingin Pasian in a lamdang khat teitei hong pia
takpi ding hi. Tua ahih manin 2010 ciang i khaam ding Cope Centennial pawipi
pen Zomi bup Lungdamkoh Pawipi cihna zong himawk hi. Tua pawipi hangin Pasian
in ih gam le lei, ih minam adingin damna leh thupha ngahna hong hisak pelmawh /
hamtang ding hi.
Thu
Khupna.
Leitungah minam picing khat ih
suak nadingin Lai kician neih ding kisam hi. Rev. Dr. Hre Kio genna ah “Leitung
ah Kha thum hal in minam khatta manthang hi. Banghang hiam cih leh Lai a neihloh man uhhi” ci hi. Ih Kha a mangthang ding kimlai Cope topate
nupa hangin Ih Kha bek tham lo-in ih minam
mangthang lo hi. Kamdang khat in gen le’ng Zomite a mangthang lodingin hong
khoipa leh hong khansuahpa pen Cope topa ahi hi. Tuabang Sangmang ih ngahkhak
manin zong ih hamphatna lianpi khat ahi hi. Zogam ah Cope topa nasepnate ih
ngaihsut ciangin lamdang liang hi.
Pasian in Zomite adingin a tuam vilvel a hong piak Sangmangpa ahi hi.
Tua ahih manin Cope Centennial Jubilee bawl dingin ih kithawi laitak in Pawlpi
lungsim, beh lungsim, nam lungsimte panin minam lungsim ah kalsuan to-in 2010
November 4 -7 ni sungteng sim le maal,
sak le khang, gam sung gam pua leh tui lu tuitaw pan kikaikhawm henhan in Kum 100 pawipi Tedim khuapi ah a muak khawmtek dingin hanciam ni.